Αποκριά

 

επιμέλεια: Άγγελος Αγγελίδης 

πρόεδρος ΄Ενωσης Συγγραφέων Πιερίας

 

Τα χρόνια περνούν, οι αναμνήσεις μένουν. Νοσταλγία και παρελθόν φτιάχνουν μια άλλη ατμόσφαιρα τέτοιες μέρες, χρονιάρες μέρες που λέμε, μέρες περασμένες, γεμάτες νόημα, γεμάτες ψυχισμό, γεμάτες ανθρώπινη όρεξη για όμορφη ζωή.

Πέρασε ο πολύς χειμώνας, το βαρύ γκρίζο σκηνικό άρχισε να μαζεύεται, λιγοστεύει η άσχημη διάθεση. Η μέρα κολακεύεται από τον άρχοντα Ήλιο.  Ο ουρανός ψηλά γίνεται πιο γαλανός, η φύση αρχίζει να χαίρεται. Η ανθρώπινη ψυχή αγαλλιάζει, ελπίζει, ετοιμάζεται για τον ερχομό της Άνοιξης και για τη δική της ανάσταση.

Τα Χριστούγεννα ξεχάστηκαν σιγά-σιγά, η Αποκριά έφτασε. Οι ψυχές μας έχουν ανάγκη για κάτι καινούργιο, νέο, ελπιδοφόρο. Οι οικογένειες μαζεύονται στο μεγάλο σαλόνι. Οι γεροντότεροι δεν χάνουν την ευκαιρία για να ξαναφέρουν στο μυαλό τα παλιά, αυτά που έζησαν τόσα χρόνια και τους συγκίνησαν.

¨συγχώρεση¨

Αυτή τη βραδιά (παραμονή της Καθαρής Δευτέρας) όλοι οι δρόμοι στο χωριό είναι γεμάτοι. Καλοντυμένοι μικροί και μεγάλοι, ευδιάθετοι, άνθρωποι της γειτονιάς από νωρίς με ύφος σοβαρό και συνάμα χαρούμενο, με βλέμμα ευθύ και αποφασιστικό βήμα περιδιαβαίνουν τις γειτονιές και τα σοκάκια για να προλάβουν να περάσουν σχεδόν από όλα τα συγγενικά και φιλικά σπίτια. Δεν πρέπει να ξεχαστεί κανένας και τέλος αφού καλοβραδιάσει να μαζευτούν στο σπίτι του γεροντότερου και συνεπώς του πιο σεβάσμιου της φαμίλιας (πατρικό σπίτι ή σπίτι του πεθερού).   

Το έθιμο της ¨συγχώρεσης¨ εδραιώνει το σεβασμό στα μεγαλύτερα μέλη και τονίζει τη θέση της νύφης στη νέα της οικογένεια. Τα άλλα μέλη, τα μικρότερης ηλικίας και αρχίζοντας από τις νύφες, σκύβουν και χειροφιλούν τους μεγαλύτερης ηλικίας ψιθυρίζοντας με νόημα και ένδειξη απεριόριστου σεβασμού ¨συγχωρεμένα¨, ενώ ακολουθούν τα υπόλοιπα μέλη, γαμπροί και γιοί και τέλος-τέλος τα εγγόνια. Τα εγγόνια νιώθουν και μια πρόσθετη ικανοποίηση διότι πέρα από το κύριο λόγο της ηθικής πράξης τους συγκεντρώνουν αρκετά χρήματα από χρηματικά ή άλλα δώρα των ηλικιωμένων. Δεν νοείται ¨νηστεία πίστεως¨ χωρίς καθαρή καρδιά. Όλες οι παρεξηγήσεις και οι διαφορές μεταξύ των ατόμων τουλάχιστον της οικογένειας ή της φαμίλιας πρέπει να επιλυθούν και να ξεχαστούν. Ευκαιρία για επαναφορά σχέσεων και κάθαρση της ψυχής από μικρότητες της καθημερινότητας και αμαρτίες που ή διαπράχτηκαν ή έστω μπήκαν στο μυαλό και στη σκέψη  των ανθρώπων.

Έρχεται η μεγάλη ¨νηστεία¨ για το Άγιον Πάσχα. Δεν αρκεί ο κενός λόγος, η υποκρισία, ο θεατρινισμός.  Η αλήθεια της πίστεως θέλει ειλικρίνεια, θέλει πνεύμα ταπεινό και συντετριμμένο, θέλει δύναμη ψυχής.  Θέλει πολλή δύναμη για να πεις ¨συγγνώμη που έσφαλα απέναντί σου, συγχώρεσέ με¨, όπως επίσης θέλει δύναμη και μεγαλοψυχία να συμμαζέψεις τις άσχημες μνήμες σου, να πάρεις πραγματική απόφαση για να ξεχάσεις και να μαλακώσεις τη ψυχή σου, να πεις ¨σε συγχωρώ¨.

Πολλοί νιώθουν να ξαναγεννιούνται από την συγχώρεση που έλαβαν και άλλοι πιο πολλοί νιώθουν γιατρειά, ανακούφιση από τις τύψεις και το κυνήγι της συνείδησης.

¨χάσκα¨  

Ο παππούς του σπιτιού περιφέρει αρκετές φορές, παίζοντας και περνά μπροστά από το στόμα των μικρών παιδιών ένα αυγό δεμένο με σπάγκο σε ξύλινη βέργα (συνήθως πλάστης για πίττες της γιαγιάς) ή σε αποκούμπι (αυτοσχέδιο μπαστούνι).  Τα παιδιά κάθονται στο πάτωμα ή στα γόνατα με δυνατότητα να κινούν μόνο το κεφάλι τους με την ευελιξία του λαιμού και προσπαθούν όταν ζυγώνει το αυγό να το αρπάξουν με το στόμα (δύσκολο αλλά διασκεδαστικό). Όποιος καταφέρει να πάρει το αυγό στο στόμα είναι ο θριαμβευτής και κερδίζει το ¨μπράβο¨ των άλλων και πολλές-πολλές ευχές για υγεία και προκοπή.   Στη συνέχεια κάθεται ήρεμος και αναπαυτικά και σε δημόσια θέα απολαμβάνει το έπαθλό του, τρώει όσο μπορεί πιο απολαυστικά το ¨αυγό¨.  Ο κάθε άνθρωπος, όπως τα παιδιά στη ¨χάσκα¨ χωρίς  καταπίεση αλλά οικειοθελώς ψάχνουν να βρουν το ¨αυγό¨ που για να το αρπάξουν πρέπει να κλείσουν το στόμα. Το στόμα κλείνει για όλη την περίοδο της ¨νηστείας¨ που αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και θα ανοίξει το Πάσχα.  Κλείνει και για  να μην δέχεται ¨οτιδήποτε εισερχόμενο¨ (αυτοσυγκράτηση, υπομονή, λιτότητα), αλλά κλείνει και για ¨παν εξερχόμενο¨ (κακίες, ψέματα, αμαρτίες).

Όταν θυμάσαι τα έθιμα που πρέπει να τηρήσεις, θυμάσαι πιο ουσιαστικά και πιο πολύ τις γιορτές, θυμάσαι πιο πολύ που είσαι άνθρωπος, θυμάσαι πιο πολύ να σεβαστείς την ψυχή σου και την πνευματική σου υπόσταση.

Δεν ξεχνιέται βέβαια ούτε η ποικιλία των κερασμάτων, ούτε η ευκαιρία για ακόμη μια γλυκιά εορταστική ανθρώπινη ατμόσφαιρα.  

¨λαγάνα¨

Η νηστεία της Σαρακοστής αρχίζει με πρώτη μέρα την Δευτέρα, τη Δευτέρα που την ονομάζουμε ¨Καθαρά Δευτέρα¨ γιατί από εδώ και μετά ο άνθρωπος πρέπει να είναι καθαρός και απαλλαγμένος από τα ελαττώματά του και τις σαρκικές του  αδυναμίες.   Είναι ανώφελο να προχωράμε σε ¨νηστεία¨ χωρίς θέληση και απόφαση για κάθαρση, αυτοκάθαρση, χωρίς δύναμη για ανανέωση της σκέψης και της ψυχής.

Αφήνουμε τις συνήθειές μας, εγκαταλείπουμε την καθημερινότητα, αγνοούμε όλα εκείνα που κάνουμε ακόμα και όταν γνωρίζουμε ότι δεν είναι ταιριαστά με τις ιδέες μας και τον ανθρωπισμό μας.   Παίρνουμε γενναία απόφαση να μην παρασυρθούμε ξανά από δελεαστικές προκλήσεις που θα μας οδηγήσουν σε ηθική παράβαση, σε αμαρτία.  Παίρνουμε απόφαση να αλλάξουμε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.

Η Φύση και το ύπαιθρο αποτελούν το καλύτερο περιβάλλον για μια τέτοια αλλαγή. Αγνή και παρθένα η αλήθεια της ζωής στο σκηνικό της άδολης Φύσης.  Εκεί, ενώπιον άλλων συνανθρώπων μας όμοια αποφασισμένων, ανανεωμένοι θα δώσουμε σε όμορφες και ευχάριστες συνθήκες τη μεγάλη υπόσχεση για αλλαγή και κάθαρση.

Τα πάντα πρέπει να είναι αλλαγμένα, να είναι απαλλαγμένα , να είναι ¨καθαρά¨.

Προσεγμένο και καθαρό πρέπει να είναι ακόμα και το ευλογημένο ψωμί. Η νοικοκυρά έγκαιρα θα καθαρίσει όλο το σπίτι με ιδιαίτερη προσοχή. Θα καθαρίσει όλα τα σκεύη και τα κουζινικά της.  Θα ξυπνήσει νωρίς-νωρίς το πρωί της Δευτέρας και θα φτιάξει καινούργιο, φρέσκο ¨ψωμί¨, απαλλαγμένο ακόμα και από την ζύμη. Νηστίσιμος άρτος, σαν το άζυμο που συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη, η ¨λαγάνα¨.

Ψωμί ¨ξεχωριστό¨, σήμα κατατεθέν της ημέρας, που δεν λείπει από κανένα τραπέζι. Χωρίς προζύμι, χωρίς σχήμα περίτεχνο και προκαθορισμένο, ¨πλακωτό¨, πατημένο χωρίς φούσκωμα και όγκο (όπως η ταπεινή ψυχή χωρίς έπαρση), πασπαλισμένο με μπόλικο ξανθό σουσάμι που θέλει τέχνη για σωστή παρασκευή, ώστε να αποδώσει το άρωμα και την αναμενόμενη νοστιμιά.

Θυμίζει την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.  Φέρνει στο μυαλό μας τον Λωτ που ικανοποίησε τους καλεσμένους του. Πολλοί θεωρούν ότι χάνεται στον ψημένο ¨χυλό¨ των αρχαίων Ελλήνων (αναφέρεται σε αρχαία κείμενα), θεωρήθηκε δε ως το ¨γλύκισμα των φτωχών¨ από τον ποιητή Οράτιο.

Αν έχετε λευκό καθαρό αλεύρι, νερό, λίγο αλάτι και μπόλικο ξανθό σουσάμι, τότε επιχειρήστε. Επιχειρήστε και βγείτε πρωί-πρωί στην πόρτα της αυλής σας και δώστε ζεστή ¨λαγάνα¨ ευωδιαστή, λίγο χαλβά και ελιές σε κάθε περαστικό.

Καλή Σαρακοστή!