Χρήστος Γιανναράς με θέμα "Η εθνική μας ταυτότητα"

 

Χρήστος Γιανναράς

«Η εθνική μας ταυτότητα»

Συνέντευξη στον Γιάννη Παπαγεωργίου (Δεύτερη)

Εκπομπή «Εκ βαθέων»

(Αυτή είναι η δεύτερη συνέντευξη που μου παραχώρησε ο σπουδαίος καθηγητής φιλοσοφίας και συγγραφέας Χρήστος Γιανναράς. Μια μεγάλη συνέντευξη, από την οποία παραθέτω ένα σύντομο απόσπασμα)

Γιάννης Παπαγεωργίου : Κοντά μας ο Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Χρήστος Γιανναράς. Θα έχουμε τη χαρά να κουβεντιάσουμε για δεύτερη φορά και σας ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτό κ. Γιανναρά.

Χρήστος Γιανναράς : Κι εγώ σας ευχαριστώ κ. Παπαγεωργίου για την πρόσκληση.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Αρχίζοντας τη συζήτηση αυτή θα ήθελα να κάνουμε μια γενική επισκόπηση στην πορεία αυτού του τόπου και στα εθνικά θέματα που αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο προσκήνιο. Οι Έλληνες της καταναλωτικής εποχής σήμερα τι πιστεύετε ότι θα επέλεγαν; Αυτό πρώτο και ένα δεύτερο. Μιλήσατε για την εθνική ταυτότητα. Πιστεύτε ότι οι Έλληνες έχουν βρει την εθνική τους ταυτότητα σήμερα;

Χρήστος Γιανναράς : Στο πρώτο, δεν ξέρω τι θα επέλεγαν, δε μπορώ να το πω. Γιατί ξέρετε, ακόμα και στον πεσμένο σε έκπτωση λαό, όπως εμφανιζόμαστε να είμαστε εμείς σήμερα, αν συμβεί κάτι έκτακτο, μπορεί να αφυπνισθούν δυνάμεις και να υπάρξει μια εγρήγορση, την οποία δεν μπορούσε κανείς να προβλέψει προηγουμένως.

Στο δεύτερο ερώτημά σας για την εθνική ταυτότητα φοβούμαι ότι έχει γίνει μια διάβρωση, όχι μόνο τώρα, αλλά σε όλα τα χρόνια που είμαστε ελεύθεροι, έχει γίνει ένα έγκλημα κατά τη γνώμη μου, λέω την προσωπική μου εκτίμηση, από την πλευρά της λεγόμενης προοδευτικής διανόησης, η οποία έχει ποτίσει αυτόν το λαό μέχρι το μεδούλι με μια μειονεξία, ότι είμαστε κατώτεροι των Ευρωπαίων, ότι εκεί είναι ο πολιτισμός, ότι εκεί είναι τα φώτα.

Κανείς δεν μιλάει για ελευθερία, τόσο που δημιουργείται η αίσθηση ότι, αν είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα στην ειρήνη και την ελευθερία, δεν ξέρω τι θα επιλέγαμε.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Τίθεται ένα τεράστιο ερώτημα κ. Γιανναρά, το οποίο αναφέρετε και στα γραπτά σας. Λέτε ότι η Ελλάδα στα χρόνια του ελεύθερου βίου της δυτικοευρωπαΐζει έχοντας χάσει τη δική της ταυτότητα. Να σας ρωτήσω, η Ελλάδα δεν είναι μία ειδική περίπτωση, αυτήν την καθ’ ημάς Ανατολή, η οποία τόσο έχει εξυμνηθεί μέσα στον ελλαδικό χώρο, δεν θα έπρεπε να ασχοληθούμε λίγο παραπάνω μ’ αυτήν και να δούμε τι ακριβώς μας πρόσφερε.

Χρήστος Γιανναράς : Έχετε απόλυτο δίκαιο, αλλά όχι με μία στροφή μόνο στο παρελθόν. Νομίζω ότι αυτό που συνιστά την Ελλάδα, και το επαναλαμβάνω, η Ελλάδα δεν είχε ποτέ ούτε στρατιωτική δύναμη, ούτε πολιτική ισχύ. Αυτό που είχαμε να επιδείξουμε, να το πω απλά, η πραμάτεια που είχαμε να επιδείξουμε, ήταν ο πολιτισμός μας. Μπαίνετε σήμερα σε οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο του κόσμου και βλέπετε Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Θουκυδίδη. Γιατί; Γιατί ενδιαφέρουν αυτοί οι άνθρωποι ακόμα σήμερα τον κάτοικο της Νέας Υόρκης, τον κάτοικο του Τόκυο και του Περού. Δίπλα σ’ αυτούς σήμερα εξίσου σημαντική πρόταση πολιτισμού έχει να προσφέρει η Ελλάδα να πω ενδεικτικά τα γραπτά του Σεφέρη, του Ελύτη, του Θεοτικά, του Λορεντζάτου. Δηλαδή υπάρχουν πνευματικές φυσιογνωμίες, οι οποίες συνεχίζουν αυτή την ελληνική πρόταση. Αλλά τα μάτια μας και τα ενδιαφέροντά μας είναι στραμμένα στο πως θα εκβιομηχανισθούμε, στο πως θα ανέβει το κατά κεφαλήν εισόδημα, τέτοια πράγματα ευρωπαϊκά. Η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος μπορεί να ευκολύνει τη ζωή αλλά, δεν το απορρίπτει κανείς, πρέπει να συμβαίνει και αυτό, όταν όμως γίνεται αυτοσκοπός, τότε κάτι δεν πάει καλά.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Στα κείμενά σας κ. Γιανναρά είστε αρκετά απαισιόδοξος. Τίποτα δε μας κάνει πλέον να ελπίζουμε; Είμαστε ένας λαός απλά σε έκπτωση;

Χρήστος Γιανναράς : Δεν μού αρέσουν αυτές οι δύο λέξεις, ούτε ο αισιόδοξος, ούτε ο απαισιόδοξος. Φέρνουν σε ψυχολογικά, μερικοί άνθρωποι από ιδιοσυστασία είναι αισιόδοξοι, άλλοι απαισιόδοξοι.  Νομίζω απλώς ότι πρέπει να έχουμε σαφή επίγνωση ότι παίζουμε ίσως ένα έσχατο ιστορικό παιχνίδι επιβίωσης αυτού του πολιτισμού. Είναι τέτοια πια η έκπτωσή μας, τέτοιος ο αυτοχειριασμός μας, ο πολιτισμικός, που πονάει κανείς και αισθάνεται ότι κάτι τελειώνει. Και το να τελειώσει κάτι δεν σημαίνει ότι θα εξαφανισθεί το ελλαδικό κρατίδιο, αυτό μπορεί να επιβιώνει, όπως είπαμε σαν μια περιθωριακή επαρχία της Ευρώπης. Το θέμα είναι εάν θα εξαφανισθεί αυτό που αντιπροσωπεύει η Ελλάδα, ο Ελληνισμός, ο οποίος είναι, επαναλαμβάνω, μια πανανθρώπινη πρόταση πολιτισμού, ένα νόημα ζωής, το οποίο μπορεί να ενδιαφέρει κάθε άνθρωπο οπουδήποτε της γης.

 

Ο Χρήστος Γιανναράς στην εκπομπή "Εκ βαθέων" του Γιάννη Παπαγεωργίου

 

Χρήστος Γιανναράς

«Οικουμενική δυναμική του Ελληνισμού»

Συνέντευξη στον Γιάννης Παπαγεωργίου

Εκπομπή «Εκ βαθέων»

(1η συνέντευξη – απόσπασμα)

 

Γιάννης Παπαγεωργίου : Καλεσμένος σήμερα ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέας κ. Χρήστος Γιανναράς, γνωστός από τηλεοπτικές εμφανίσεις. Θα μιλήσουμε για την «Οικουμενική δυναμική του Ελληνισμού». Ο κ. Γιανναράς είναι κατάλληλος να μιλήσει για το θέμα αυτό, καθώς έχει ταξιδέψει σε πολλά μέρη του κόσμου. Το θέμα μας είναι άκρως επίκαιρο, γιατί ο Ελληνισμός της διασποράς είναι κατά κάποιον τρόπο ξεχασμένος. Θα έχουμε την ευκαιρία απόψε να μας δώσει ο κ. Γιανναράς το δικό του στίγμα, τις εντυπώσεις από αυτόν τον Ελληνισμό που βρίσκεται εκτός των ορίων του Ελληνικού Κράτους. Αρχίζουμε αμέσως και ο λόγος σε σας κ. Γιανναρά.

Χρήστος Γιανναράς : Νομίζω ότι τέτοιες διαπιστώσεις για τη δυναμική των αποδήμων Ελλήνων ακούμε συχνά και, όταν τις γνωρίσει κανείς από πιο κοντά, η έκπληξη είναι πάρα πολύ μεγάλη, διότι βλέπει μια ζωτικότητα, μια ζωντάνια και μια επιτυχία του Ελληνισμού της διασποράς, που είναι πραγματικά εξαιρετικά εντυπωσιακή, δεν ξέρω αν έχουμε όλοι συνείδηση ότι στην Αμερική για παράδειγμα οι Έλληνες έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό από κάθε άλλη εθνότητα, ποσοστιαία βέβαια, σε καθηγητές Πανεπιστημίου, διδάκτορες και γενικότερα πτυχιούχους, μεγαλύτερο και από τους Εβραίους. Ύστερα υπάρχει ένα κοινωνικό κύρος πολύ ανεβασμένο του Ελληνισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αυστραλία και σε άλλα μέρη. Και προσωπική επιτυχία. Βέβαια εκείνο το οποίο αισθάνεται κανείς είναι ότι όλος αυτός ο Ελληνισμός είναι ένας υπνώτων γίγας, ο οποίος, εάν μπορούσε να συντονιστεί και να ενεργοποιηθεί σαν παρουσία, θα ήταν μια πάρα πολύ σημαντική δύναμη μέσα στο διεθνές σκηνικό. Δύναμη, δεν εννοώ βέβαια ούτε πολιτική, ούτε στρατιωτική, εννοώ αυτό το οποίο ήταν πάντα ο Ελληνισμός, μια πρόταση πολιτισμού, η οποία όμως ενδιέφερε πανανθρώπινα. Και με αυτή τη λογική θα έλεγα ότι, μοιάζει υπερβολική η λέξη αλλά τη θεωρώ πολύ ρεαλιστική, ο Ελληνισμός εξακολουθεί να μπορεί να είναι μια πολιτιστική υπερδύναμη.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Μπορεί να γίνει ή είναι;

Χρήστος Γιανναράς : Δεν είναι, γιατί δεν έχει αξιοποιηθεί.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Ποιος ευθύνεται, το κράτος, οι ίδιοι οι Έλληνες;

Χρήστος Γιανναράς : Όλοι ευθυνόμαστε. Ευθύνεται όλη η νεότερη ιστορία μας από τον Κοραή και μετά και κυρίως, αν θέλετε να αποδώσουμε κάποιες ειδικότερες ευθύνες, ευθύνεται κυρίως η διανόηση του τόπου μας, η οποία έχει βυθίσει αυτόν τον τόπο και τον Έλληνα μέσα σ’ ένα αίσθημα μειονεξίας προβάλλοντας και τονίζοντας συνεχώς ότι ο πολιτισμός είναι εκεί, στην Ευρώπη, στην Εσπερία, εμείς είμαστε δεύτεροι, καθυστερημένοι. Και αυτό έχει περάσει ως το μεδούλι. Προσπαθούμε πολλές δεκαετίες τώρα να γίνουμε έθνος ευρωπαϊκό πάση θυσία και δεν το καταφέρνουμε. Γιατί; Γιατί δε μπορείς να γίνεις τίποτα αν δεν ξέρεις ποιος είσαι.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Τελικά πού ανήκουμε κ. Γιανναρά, στη Δύση ή στην Ανατολή; Πού μπορούμε να ενταχτούμε;

Χρήστος Γιανναράς : Νομίζω ότι ο Ελληνισμός ήταν πάντα ένα σταυροδρόμι. Ένα σταυροδρόμι από το οποίο περνούσαν τα πάντα, ανοιχτό σε όλες τις ιδέες, φιλοσοφία, ρεύματα, πολιτισμούς, τεχνικές. Όλα αυτά όμως τα αφομοίωνε. Θυμηθείτε τι ήταν η αρχαία Αλεξάνδρεια. Σταυροδρόμι τριών ηπείρων, πολιτισμών, ιδεών, και ήταν μια αμιγώς δυναμικά ελληνική πόλη. Το πρόβλημα αρχίζει από τη στιγμή που αυτό που προσλαμβάνεις δεν το αφομοιώνεις αλλά υποτάσσεσαι και τότε αρχίζει η αλλοτρίωση, πιθηκίζεις, στους Ευρωπαίους, στον ένα, στον άλλο, και χάνεις πια την προσωπικότητά σου, τον εαυτό σου, τη συνείδησή σου.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Την καθ’ ημάς Ανατολή, όπως λέει ο Φώτης Κόντογλου, τελικά την έχουμε διαβάλλει, την έχουμε αφαιρέσει από την πολιτιστική μας κληρονομιά;

Χρήστος Γιανναράς : Να την αφαιρέσουμε δε μπορούμε, γιατί έχει περάσει στο κύτταρό μας με εθισμούς αιώνων. Το κακό είναι, πάλι θα ξαναπώ τη λέξη, δεν αξιοποιούμε και αυτή την καταβολή. Νομίζω ότι δεν πρέπει να την υπερτονίσουμε, γιατί πράγματι δεν είναι μόνο προς την Ανατολή οι ρίζες μας και η παράδοσή μας. Είναι περισσότερο ξαναλέω σταυροδρόμι ο Ελληνισμός αλλά βέβαια οφείλουμε πάρα πολλά στο άνοιγμα που επί αιώνες έκανε ο Ελληνισμός προς την Ανατολή

Γιάννης Παπαγεωργίου : Αυτήν τη στιγμή θα μπορούσαμε να πούμε κ. Γιανναρά ότι ο Ελληνισμός, το λέω επειδή το υποστηρίζουν αρκετοί αυτό, ότι οι σημερινοί Έλληνες δεν έχουν καμιά σχέση με τους Αρχαίους Έλληνες που είχαν φτάσει σ’ εκείνο το πολιτιστικό επίπεδο, όποιο κι αν ήταν αυτό; Θα μπορούσαμε εμείς να δώσουμε μια απάντηση ότι οι Έλληνες του σήμερα δημιουργούν πολιτισμό και ότι αυτός ο πολιτισμός ακτινοβολεί, βγαίνει προς τα έξω;

Χρήστος Γιανναράς : Δύσκολα μπορούμε να δώσουμε αυτήν τη απάντηση. Δύσκολα, γιατί δυστυχώς εμείς οι ίδιοι απεμπολούμε το παρελθόν μας. Δηλαδή καυχόμαστε ότι είμαστε απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων και εμείς οι ίδιοι καταργούμε στα σχολειά μας τη διδασκαλία της γλώσσας αυτών των προγόνων. Καυχόμαστε για τις βυζαντινές μας εικόνες, γι’ αυτήν την ιλιγγιώδη ζωγραφική που παρήγαγε αυτή η παράδοση και βγάζουμε από τις εκκλησιές μας αυτές τις βυζαντινές εικόνες και βάζουμε τις δυτικές χαλκομανίες. Λοιπόν, όταν υπάρχουν τέτοιες ασυνέπειες, είναι πολύ δύσκολο να έρθεις μετά να καυχηθείς για κάτι το οποίο ο ίδιος έχεις απεμπολήσει. Παρόλα αυτά βέβαια, παρόλη την αλλοτρίωση και τον εκδυτικισμό αυτού του τόπου, υπάρχει μια παρουσία πολιτισμού βέβαια ως μαγιά, ως προσωπικές παρουσίες, η οποία θα μπορούσε να είναι σήμερα πολύ πιο έντονα προβεβλημένη.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Δεν ξέρω βέβαια πως το εννοείτε, βεβαίως είναι ένα σκεπτικό και συμφωνώ μαζί σας για τα Αρχαία Ελληνικά, όμως θα έφτανε μόνο να διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά και να λέμε ρήμα, υποκείμενο, αντικείμενο ή, αν εννοείτε τα μεγάλα μηνύματα των φιλοσόφων της αρχαιότητας, τα ουσιώδη εκείνα μηνύματα που αγγίζουν βαθιά τον άνθρωπο και όπως συνεχίστηκαν αργότερα και με τις αγιογραφίες που είπατε, όχι απλά ως εικόνα αλλά πίσω από όλα αυτά κρύβεται μια ολόκληρη σχολή και ένα ολόκληρο φιλοσοφικό γίγνεσθαι.

Χρήστος Γιανναράς : Ναι, αλλά ξέρετε η γλώσσα δεν είναι μόνο μηνύματα, η γλώσσα είναι φορέας και όχημα ζωής, επομένως η σπουδή της Αρχαίας Γλώσσας μπορεί να έχει και αυτό το κουραστικό μέρος, το υποκείμενο, αντικείμενο που είπατε αλλά μέσα σ’ αυτήν, δεν υπάρχει κρέας χωρίς κόκκαλα, μέσα από αυτή τη δυσκολία της σπουδής εθίζεται κανείς σε μια εκφραστική, την οποία καλλιέργησαν τιτάνες. Μπείτε σε μια εκκλησιά, οποιαδήποτε ορθόδοξη εκκλησία, να δείτε τον ίλιγγο της ποίησης που διασώζει αυτή η γλώσσα. Και μπείτε αντίστοιχα σε μια καθολική ή προτεστάντικη εκκλησία να ακούσετε αυτές τις ηθικολογίες, να είσαι καλό παιδάκι, να μη σκοτώνεις, να μην κλέβεις, να μη λες ψέματα, να πούμε κανένα τραγουδάκι. Η διαφορά επιπέδου πολιτισμού είναι ιλιγγιώδης. Αυτήν η γλώσσα της λατρείας, της Εκκλησίας, επί τέσσερις αιώνες στην Τουρκοκρατία άρδευε τον αγράμματο ελληνικό λαό, ο οποίος δεν είχε ούτε σχολειά, ούτε πανεπιστήμια, ούτε τίποτα, τον άρδευε, τον πότιζε αυτή η γλώσσα και τον βοηθούσε να έχει μια εκφραστική που σήμερα πρέπει να έχεις και δύο και τρία διδακτορικά για να καταλάβεις τι σήμαινε το Δημοτικό Τραγούδι ή λαϊκές παροιμίες. Και σήμερα αυτό το απεμπολούμε, το πετάμε. Σήμερα ούτε οι παπάδες δεν καταλαβαίνουν πια το Ευαγγέλιο που διαβάζουμε. Η κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών είναι έγκλημα πολύ μεγαλύτερο σε καταστροφικές συνέπειες από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τελειώνει ένας πολιτισμός τρεισήμισι χιλιάδων χρόνων με την κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών

Γιάννης Παπαγεωργίου : Είστε τόσο απαισιόδοξος με την κατάργηση των Αρχαίων Ελληνικών, πιστεύετε ότι τελειώνει ο ελληνικός πολιτισμός; Γιατί, όπως θα έχετε πληροφορηθεί, σήμερα γίνεται μια προσπάθεια και ήδη έχουν επανέλθει σε αρκετά Γυμνάσια.

Χρήστος Γιανναράς : Σύμφωνοι αλλά η κρίση η μεγάλη έγκειται στο γεγονός ότι φτάσαμε να τα καταργήσουμε. Αυτό δηλώνει μια νοοτροπία, όπως καταργήσαμε το πολυτονικό, μια γραφή δύο χιλιάδων ετών. Εδώ πέρυσι στη Γαλλία έγινε ολόκληρος καυγάς να καταργήσουν ή όχι την περισπωμένη και οι Γάλλοι είπαν όχι. Κι εδώ με μία ομόφωνη απόφαση της Βουλής καταργήθηκε το πολυτονικό σύστημα.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Οι Γάλλοι θέλουν και τα Αρχαία Ελληνικά στα σχολεία τους, και οι Ισπανοί.

Χρήστος Γιανναράς : Έχει ξεκινήσει τώρα στη Γαλλία μια πρωτοβουλία για να επανέλθουν περισσότερες ώρες διδασκαλίας στα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Θα μου επιτρέψετε να μείνω σε κάτι που νομίζω ότι αξίζει να το σχολιάσουμε. Αυτή την ποιητική που αναφέρατε στην εκκλησιαστική γραφή, στις εικόνες και γενικότερα στα αρχαία κείμενα. Να δώσουμε κάποια περισσότερα στοιχεία γι’ αυτό το ποιητικό στοιχείο. Είναι μες τη φύση του Έλληνα, είναι μες τη φύση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και έχει καταργηθεί σήμερα στο όνομα μιας ξερής γλώσσας σημερινής, μιας ξύλινης γλώσσας. Πώς ακριβώς θα μπορούσαμε να το οριοθετήσουμε;

Χρήστος Γιανναράς : Θίγετε ένα πελώριο θέμα, αυτό θα ήθελε ολόκληρη ανάπτυξη για να μπορέσει να θιγεί. Κοιτάξτε, νομίζω ότι η ποίηση στον ελληνικό λόγο δεν είναι απλώς μια ρομαντική έκφραση, μια λυρική έκφραση, είναι ένας τρόπος για να πεις τα άρρητα.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Και τρόπος ζωής;

Χρήστος Γιανναράς : Και αυτό ακριβώς δηλώνει κι έναν τρόπο ζωής. Μέσα από την ποίηση κοινωνούμε αμεσότερα. Να πω ένα παράδειγμα, όταν λέει ο Σολωμός «Τα σπλάχνα μου κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν», αυτό, αν το πάρετε κατά λέξη, τι σημαίνει, ότι έχω εντερικές διαταραχές; Δηλώνουμε μια εικόνα, κάτι το οποίο μόνο εμπειρικά μπορούμε να συλλάβουμε, να το κατανοήσουμε. Μια τεράστια εσωτερική δύναμη ήταν γεγονός κοινωνίας ζωής για τους Έλληνες και ειδικά μέσα στο χώρο της εκκλησιαστικής λατρείας τα πράγματα δεν λειτουργούσαν ποτέ ως ιδεολογήματα ή ως ηθικολογίες. Λειτουργούσαν ως μια μετάδοση και κοινωνία εμπειρίας ζωής. Γι’ αυτό η ποιητική γλώσσα ήταν απαραίτητη.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Μήπως δίνουμε μεγαλύτερη βαρύτητα απ’ ό,τι πρέπει και σ’ αυτά τα αρχαία μηνύματα, δε μιλάω απλά για γλώσσα αλλά για όλο αυτόν τον τρόπο ζωής που ήταν ποιητικός, γιατί, όπως είπατε ήταν τρόπος ζωής, δεν ήταν ιδεολογήματα, έτσι τα κάναμε αργότερα, όταν αρχίσαμε να μελετάμε τα πράγματα.

Χρήστος Γιανναράς : Ή όταν αρχίσαμε να τα χάνουμε.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Και οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν άνθρωποι με πάθη, με αδυναμίες και είχαν κάνει και πολλά αρνητικά.

Χρήστος Γιανναράς : Κοιτάξτε, όταν μιλάμε για την παράδοση την ελληνική, δεν αναφερόμαστε σε μια κοινωνία αγγέλων, κάθε άλλο, οι άνθρωποι είναι πάντα άνθρωποι «Έως αν φύσις ανθρώπων η αυτή ή», όπως λέει ο Θουκυδίδης, όσο η φύση του ανθρώπου θα ‘ναι αυτή που είναι, θα συμβαίνουν όλα αυτά. Αλλά εκείνο το οποίο διέσωσε αυτή η παράδοση είναι ότι έδωσε μέτρα ζωής, δηλαδή ότι έδωσε νόημα, νοηματοδότησε τον ανθρώπινο βίο και γι’ αυτό εξακολουθεί να ενδιαφέρει πανανθρώπινα.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Αυτά τα μέτρα, το νόημα ζωής που είπατε, μένουν κτήμα ες αιεί που λέει κι ο Θουκυδίδης;

Χρήστος Γιανναράς : Νομίζω ναι, γιατί αφορούν τα πολύ θεμελιώδη αιτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Να δώσει νόημα ο άνθρωπος στην ύπαρξη, στον κόσμο, στην ιστορία, στην καθημερινότητά του. Εάν κάτι σήμερα έχει οδηγήσει τον πολιτισμό μας σ’ έναν εκβαρβαρισμό, είναι ότι έχει λείψει αυτή η νοηματοδότηση, οι άνθρωποι ενεργούμε απλώς χυδαία, καταναλωτικά σε όλα.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Γι’ αυτό έχει γίνει πεζή η ζωή μας;

Χρήστος Γιανναράς : Νομίζω ναι, κι όχι απλώς πεζή, βασανιστική

Γιάννης Παπαγεωργίου : Έτσι όμως απλοϊκά να πούμε και να ρωτήσουμε, εάν επανέλθουν τα αρχαία, θα αποκτήσει αυτόματα νόημα και η ζωή μας;

Χρήστος Γιανναράς : Κοιτάξτε, τίποτα δεν είναι στρίβουμε ένα κουμπί και έχουμε αποτέλεσμα αλλά δέστε, για να απαντήσω κι εγώ με ένα πρακτικό παράδειγμα, δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει πώς μιλάνε μεταξύ τους κάποιοι παλαιοί Έλληνες που έτυχε να τελειώσουν αυτό το μαγικό σχολείο, εγώ δεν το ξέρω αλλά έχω σχηματίσει μια μαγική εικόνα, που λεγόταν σχολαρχείο. Έχω συναντήσει κάτι ψαράδες στα νησιά, ή κάτι αγρότες, που έτυχε να τελειώσουν σχολαρχείο, και μιλάνε μια γλώσσα όπου βλέπεις ότι αυτός ο άνθρωπος μπορεί να πει τη ζωή του, να κοινωνήσει τη ζωή με τον άλλον, και βλέπετε τα παιδιά σήμερα και δεν μπορούν να κατανοήσουν, βγαίνουν οι άνθρωποι στην τηλεόραση και δεν μπορούν να εκφράσουν ένα νόημα, λένε δηλαδή, βασικά, να πούμε, κλπ, τετρακόσιες λέξεις. Λοιπόν το να μάθει κανείς τα Αρχαία ή όχι δεν θα διορθώσει τη ζωή του μαγικά, αλλά θα τον καλλιεργήσει σε δυνατότητες, οι οποίες αλλάζουν την ποιότητα της ζωής.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Έτσι όπως τα λέτε, με το να φτάσει ο νέος άνθρωπος να μιλάει με τριακόσιες λέξεις και παίρνοντας και το γεγονός ότι είμαστε ένα έθνος ανάδελφο, θα φτάσουμε σε μια οργουελιανή ατμόσφαιρα, όπου η γνώση θα είναι άγνοια, ο πόλεμος θα είναι ειρήνη και η διαστρέβλωση γενικά θα κυριαρχεί και στη φύση της ζωής μας και στα νοήματα των λέξεων;

Χρήστος Γιανναράς : Σ’ αυτό έχουμε φτάσει, δεν είναι θα φτάσουμε, είναι μια διαπίστωση νομίζω που την κάνουν πάρα πολλοί άνθρωποι.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Και πού οδηγούμαστε;

Χρήστος Γιανναράς : Κανείς δεν ξέρει. Νομίζω ότι είμαστε σε μια πολύ κρίσιμη αλλά και ενδιαφέρουσα ιστορική καμπή.

Συνέντευξη Αρβελέρ στον Γιάννη Παπαγεωργίου

 

Ελένη Γλύτατζη-Αρβελέρ, Πρύτανης Πανεπιστημίου Σορβόννης 

«Δεν έπρεπε να βγουν τα Αρχαία Ελληνικά από τα σχολεία»

Συνέντευξη στον Γιάννη Παπαγεωργίου

(Απόσπασμα)

Εκπομπή : Καλημέρα Κατερίνη, καλημέρα Μακεδονία

 

Συναντήσαμε την κ. Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ, Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, στο Δίον, στα πλαίσια των πολιτιστικών εκδηλώσεων που λαμβάνουν χώρα εκεί. Είχε έρθει για να μιλήσει στη Σχολή Γονέων. Μετά την πρώτη γνωριμία αρχίσαμε την κουβέντα μας.

Γιάννης Παπαγεωργίου : κ. Αρβελέρ καλώς ήρθατε στην Ελλάδα. Χαιρόμαστε που σας έχουμε κοντά μας. Θα θέλαμε να μιλήσουμε για τα Αρχαία Ελληνικά. Ποια είναι η γνώμη σας; Πρέπει να εισαχθούν στα Γυμνάσια;

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Δεν έπρεπε να βγουν ποτέ. Αφού βγήκαν, ίσως θα πρέπει τώρα να σκεφτούμε αν υπάρχουν ικανοί άνθρωποι να τα διδάξουν. Πιο πολύ είναι πρόβλημα κατάρτισης εκπαιδευτικών για τα Αρχαία Ελληνικά παρά των μαθητών. Γι’ αυτό εγώ διατείνομαι ότι πρέπει μεθοδικά να εισαχθούν κείμενα ευκολοκατανόητα που να δείχνουν τη συνέχεια της Ελληνικής Γλώσσας. Δηλαδή να αρχίσουν από αρχαία ελληνικά κείμενα, κάτι σαν την Κύρου Ανάβαση, για να είναι εύκολα τα πράγματα, να προχωρήσουν προς την Κοινή Ελληνιστική, δηλαδή το Ευαγγέλιο, την Καινή Διαθήκη, να ακολουθήσει η Βυζαντινή Γραμματολογία με κείμενα που δείχνουν την εξέλιξη της Γλώσσας. Να μπουν Βίοι Αγίων, αποσπάσματα από Βυζαντινούς Ιστορικούς σαν την Άννα Κομνηνή και να προχωρήσει μεθοδικά μέχρι τη σημερινή εποχή, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν ότι η Ελληνική Γλώσσα είναι συνέχεια και ότι δεν έχει υποστεί διακοπές.

Η Ελληνική Γλώσσα δεν έχει βγάλει θυγατρικές γλώσσες, ακριβώς γιατί δεν έπαψε να μιλιέται ποτέ, ενώ άλλες αρχαίες γλώσσες, σαν τα αρχαία Λατινικά που έπαψαν να μιλιούνται κάποτε, έχουν βγάλει λατινογενείς γλώσσες.

Η Ελληνική Γλώσσα είναι συνέχεια της Γλώσσας που μιλιέται εδώ και χιλιετίες και καλύπτει όλο τον ελληνικό χώρο της Ελλάδας, της Διασποράς, ή τον παλαιότερο χώρο των Ελλήνων Ποντίων, Καππαδοκίας, Μικράς Ασία και όπου υπήρχε Ελληνισμός.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Τελευταία δημιουργήθηκε ένας θόρυβος στη Γαλλία για τα Αρχαία Ελληνικά.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Βέβαια δημιουργήθηκε θόρυβος στη Γαλλία. Οι Γάλλοι διαπίστωσαν ότι, ενώ διέθεταν τα χρήματά τους για να διδάσκουν τα Αρχαία Ελληνικά στα Γυμνάσια, στα παιδιά τους, δίδασκαν εφτά καθηγητές σε τμήμα τριών μαθητών, πράγμα που το θεώρησαν ασύμφορο. Έτσι σκέφτηκαν ότι ήταν προτιμότερο να κατευθύνουν τους μαθητές σε άλλα τμήματα, όπου θα υπήρχε περισσότερη προτίμηση, να γίνει μια σύμπτυξη των εκπαιδευτικών κέντρων.

Η κ. Ρομιγύ και εγώ προβάλαμε το αίτημα να γίνεται ελεύθερη εκλογή από τους μαθητές ευρωπαϊκών γλωσσών, ώστε να επιλέγουν με κάποια κριτήρια που θα τους φαίνονται χρήσιμα. Όμως δεν πρέπει να περιμένουμε από τη Γαλλία να σώσει τα Αρχαία Ελληνικά.

Όταν με ρώτησαν τι κάνετε κ. Αρβελέρ και γιατί το κάνετε, απάντησα φιλέλληνες υπάρχουν, αναρωτιέμαι αν υπάρχουν Έλληνες.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Άραγε σήμερα η Ελληνική Γλώσσα διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο από την εισαγωγή ξένων λέξεων;

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Υπάρχουν χιλιάδες λέξεις που χρησιμοποιούμε και οι οποίες είναι ξενόφερτες, π.χ. η λέξη ρούχο είναι σλαβικής προέλευσης. Η Ελληνική Γλώσσα δεν κινδυνεύει από αυτές. Εκείνο που είναι ελληνικότατο είναι η δομή της Γλώσσας, η έκφραση των νοημάτων και των συναισθημάτων, η συνέχιση της Γλώσσας.

Το να μπούνε κάποιες ξένες λέξεις σε μια γλώσσα δεν σημαίνει βέβαια ότι αυτή κινδυνεύει, φτάνει να υπάρχει η σωστή γνώση της δομής της και της έκφρασης.

Το γεγονός ότι πολλές ελληνικές λέξεις χαρακτηρίζουν έννοιες του τεχνολογικού πολιτισμού, δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν την ελληνική γλώσσα. Σημαίνει ότι κάποτε υπήρχε ένας τεχνικός πολιτισμός, ο οποίος μπορούσε να εκφρασθεί με ελληνική λέξη. Όπως θα διαπιστώσετε, οι περισσότερες ξενόφερτες λέξεις είναι του τεχνολογικού πολιτισμού. Ο τεχνολογικός πολιτισμός, όπως και να το κάνουμε δεν έχει την Ελλάδα ως ρίζα.

Γιάννης Παπαγεωργίου : Τι αντιπροσωπεύει το Βυζάντιο για την Ελλάδα με την πορεία του στην Ιστορία;

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Το αίμα του, την καρδιά του, το πνεύμα του, την Ορθοδοξία του, την πνευματικότητά του, τη ρίζα του. Αν μπορούμε να πούμε ότι είμαστε απόγονοι κάποιων, είμαστε απόγονοι των Ρωμιών, των Βυζαντινών, γιατί οι Ρωμιοί είναι οι Βυζαντινοί και όχι βέβαια απόγονοι των σαράντα χιλιάδων Αθηναίων που επί σαράντα χρόνια αναστάτωσαν τον κόσμο ολόκληρο.

Γιάννης Παπαγεωργίου :Ερώτηση : Πώς νομιμοποιούνται κάποιοι καθηγητές να λένε ότι το Βυζάντιο ήταν χιλιόχρονη σκοτεινή ιστορία;

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Το κάνουν αυτό, γιατί αυτοί οι καθηγητές ακολουθούν μια παράδοση που ξεκίνησαν κάποιοι ανίδεοι και ανιστόρητοι, οι οποίοι πρόβαλαν τη λέξη Βυζάντιο από καθολικούς καλογήρους, επειδή δε μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το ευγενές σύμφωνα με αυτούς όνομα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ονόμασαν μια Αυτοκρατορία με το όνομα Βυζάντιο, η οποία γι’ αυτούς ήταν σχισματική, αιρετική.

Εμείς πέσαμε στην παγίδα και το δεχθήκαμε, ονομάζουμε ακόμη και σήμερα Βυζάντιο, κάτι το σκοταδιστικό, κάτι το ανώφελα πολύπλοκο, αντί να σκεφτούμε ότι ο βασικός, ο ευγενής τίτλος, ο πνευματικός τίτλος του Βυζαντίου είναι Ρώμη, Ρωμαϊκό Κράτος ή Ρωμανία, Ρωμιοσύνη, Ρωμιοί.

Αυτοί οι καθηγητές λένε ότι το Βυζάντιο είναι σκοταδιστικό, γιατί αυτοί ως σκοταδιστές δεν ξέρουν το φως.

Γιάννης Παπαγεωργίου :Σήμερα η Βυζαντινή Ιστορία δεν έχει καταλάβει τη θέση που της αξίζει.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ :Τόσο το χειρότερο για την Ελλάδα, γιατί η Βυζαντινή Ιστορία στην Ευρώπη είναι μία βάση της ιστορικής κατάρτισης των φοιτητών άσχετα από αυτά που θα βρουν μετά. Και υπερηφανεύομαι για ένα πράγμα, ότι αυτή τη στιγμή, όντας αυτή που έχει την έδρα των   Βυζαντινών σπουδών και του Βυζαντινού πολιτισμού στη Σορβόνη, συνεχίζω μια παράδοση σε μια έδρα που ήταν η πρώτη που δημιουργήθηκε για Βυζαντινές σπουδές σ’ όλο τον κόσμο. Ιδρύθηκε στο τέλος του 19^ου αιώνα στη Γαλλία, όταν στην Ελλάδα δεν υπήρχε έδρα βυζαντινών σπουδών.

ΕΚΔΡΟΜΗ ΤΗΝΟ - ΣΥΡΟ - ΜΥΚΟΝΟ

 

3-6 Οκτωβρίου πάμε Τήνο, Σύρο και προαιρετικά όποιος θέλει Μύκονο (270 ευρώ το εκδρομικό πακέτο, περιλαμβάνει 3 διανυκτερεύσεις με πρωινό, 2 στην Τήνο και 1 στη Σύρο, σε επιλεγμένα ξενοδοχεία, μετακίνηση και ακτοπλοϊκά εισιτήρια).

 

Την 2η μέρα στην Τήνο, στο αντάμωμα ποιητών που θα γίνει τις απογευματινές ώρες στην χώρα του νησιού, θα διαβαστούν ποιήματα στον πρώτο όροφο του βιβλιοπωλείου «Αντίλαλος», ενώ στον δεύτερο όροφο θα εκθέσουν έργα τους εικαστικοί και ζωγράφοι.

 

Συγγραφείς που επιθυμούν να χαρίσουν βιβλία τους στην βιβλιοθήκη και να διαβάσουν αποσπάσματα μπορούν να δηλώσουν επίσης. Συμμετέχουν συγγραφείς και ποιητές από Βόρεια Ελλάδα, ποιητές από την Τήνο και εικαστικοί, ζωγράφοι από Βόρεια Ελλάδα αντίστοιχα.

 

Tο λεωφορείο θα ξεκινήσει από Θεσσαλονίκη και θα κατέβει προς Ραφήνα. Όσοι επιθυμείτε μπορείτε να δηλώσετε συμμετοχή εδώ...οι θέσεις είναι ανοιχτές. Μέχρι 15 Αυγούστου. Την εκδρομή μπορούν να συνοδέψουν φίλοι μας.

Καλό και ξέγνοιαστο μήνα αγαπητοί  μας!!!

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ

ΕΝΩΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΠΕΛΛΑΣ

ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ Β.ΕΛΛΑΔΑΣ